اینترنت به عنوان یکی از مهم ترین تکنولوژی ها تاثیر بسیار گسترده ای در زندگی و تعاملات انسان ها داشته است. به محض ورود اینترنت به جهان دنیای اطلاعات و ارتباطات دچار تغییر و تحولات چشم گیری شد.
در نسل اول اینترنت مفهومی به نام تعامل معنی نداشت. اما در نسل دوم آن با پدید آمدن شبکه های اجتماعی مانند فیس بوک تعامل بزرگی میان کاربران شکل گرفت.
در همین زمان نسل سوم اینترنت روی کار آمد. اما هدف اصلی web3 ایجاد یک اینترنت غیرمتمرکز است.
با توجه به اینکه اینترنت نسل سوم web3 همچنان برای بسیاری از افراد یک مفهوم ناشناخته است در این مطلب می خواهیم بدانیم web3 چیست و به بررسی اینترنت نسل سوم بپردازیم.
وب 3.0 چیست؟
نسل سوم اینترنت را وب 3.0 می نامند. این اصطلاح در سال 2014 توسط گوین وود هم بنیان گذاربی پولکادات و اتریوم برای اولین بار معرفی شد. برای درک بهتر ویژگی های اینترنت نسل سوم یا همان وب 3.0 مروری به نسل های گذشته اینترنت می کنیم.
وب 1.0 یا اینترنت نسل اول
اینترنت نسل اول یا همان وب 1.0 اولین نسل اینترنت یا شبکه جهانی وب محسوب می گردد که افراد دارای سایت از طریق آن اطلاعات خود را روی سطح وب منتشر می کردند. در این عصر از اینترنت تنها امکان جستجو و مطالعه اطلاعات توسط کاربران وجود داشت.
از آنجا که اینترنت یک فناوری بسیار گسترده به شمار می روند نمی توان گفت این فناوری توسط یک شخص اختراع شده است. همچنین تعریف مفهوم اینترنت به سادگی ممکن نیست.
ما در دنیای امروز به اینترنت، شبکه جهانی وب WWW یا (World Wide Web) می گوییم. اما لازم است بدانید بین اینترنت و شبکه جهانی وب یک سری تفاوت وجود دارد. مفهوم اینترنت در واقع به مجموعه ای از پروتکل ها و قوانینی گفته می شود که قبل از شبکه جهانی وب توسعه پیدا کرده بودند. اما وب در واقع سرویسی است که قابلیت فراخوانی اطلاعات را از این شبکه جهانی فراهم می آورد.
در این نسل از اینترنت تولید محتوا و تعامل همانند عصر کنونی تا این میزان امکان پذیر نبود.
نام دیگر اینترنت نسل اول، اینترنتی فقط برای مطالعه است. در واقع در اینترنت نسل اول کاربران به دو دسته تقسیم می شدند. صاحبان وب سایت ها و خوانندگان. صاحبان وب سایت ها اطلاعاتشان را در وب سایت های شخصی خود قرار می دادند و خوانندگان فقط این امکان را داشتند این اطلاعات را مطالعه کنند.
در واقع در نسل اول اینترنت کابران می توانستند اخبار و اطلاعاتی که تا قبل از آن از طریق روزنامه مطالعه می کردند را به صورت آنلاین مشاهده کنند.
وجود همین نیازها منجر به ایجاد تحول اساسی در ماهیت اینترنت شد و نسل جدیدی از اینترنت را تحت عنوان اینترنت نسل دوم یا وب 2 پدید آورد.
اینترنت نسل دوم یا Web 2.0
این نسل از اینترنت با هدف ایجاد تعامل میان کاربران پدید آمد. در این نسل امکان تولید محتوا برای همه کاربران وجود دارد. همزمان با این نسل از اینترنت، گوشی های هوشمند و شبکه های اجتماعی ظهور پیدا کردند که منجر به پیشرفت چشمگیر این نسل از اینترنت شد.
در واقع شبکه های اجتماعی مثل فیس بوک، یوتیوب، توییتر، واتس اپ، اینستاگرام و... در نسل دوم اینترنت پدید آمدند.
شرکت های صاحب این پلتفرم ها به دلیل محبوبیت زیاد این شبکه های اجتماعی تبدیل به بزرگ ترین شرکت های جهان شده و عنوان "غول های فناوری" را از آن خود کردند.
این پلتفرم ها توانستند کسب و کارها و شغل های زیادی را در جهان ایجاد کنند. در واقع پدید آمدن این پلتفرم ها برای انسان ها مزایای زیادی را به همراه داشت.
اما یکی از مشکلات بزرگ این پلتفرم ها، سواستفاده مدیران این شرکت ها از اطلاعات کاربران بود. فیس بوک اخیرا دیگر پلتفرم های بزرگ دنیا مانند اینستاگرام و واتس اپ را خریداری کرده است. با این کار حجم زیادی از اطلاعات جهان مجازی ما را در اختیار گرفته است. همچنین در سال های اخیر اخبار زیادی مبنی بر سواستفاده از اطلاعات کاربران توسط فیس بوک به گوشمان خورده است.
علاوه بر فیس بوک تقریبا تمامی شرکت ها و صاحبان پلتفرم های مشابه که به صورت متمرکز هستند این اطلاعات را در اختیار دارند. وجود تحریم ها و عدم امکان دسترسی به برخی از اطلاعات موجود در اینترنت برای شهروندان برخی از کشورها از دیگر مشکلات اینترنت نسل دوم به شمار می رود.
سرچشمه اصلی همه این مشکلات قدرت مطلق غول های فناوری و متمرکز بودن آنهاست. در چنین شرایطی نیاز به وجود اینترنت غیرمتمرکز نسل سوم احساس می شود.
وب 3.0 یا اینترنت نسل سوم
آخرین نسل اینترنت تا کنون وب 3.0 نامیده می شود که دارای برتری هایی نسبت به نسل های گذشته اینترنت است.
امکان ارتباط غیرمتمرکز اطلاعات از مهم ترین ویژگی های این نسل از اینترنت به شمار می رود. اطلاعات در وب 3.0 به جای نگهداری در سرورهای متمرکز به صورت کاملا غیرمتمرکز به همدیگر متصل می گردند. با این ویژگی امکان دسترسی به اطلاعات و تصمیم گیری در مورد نحوه دسترسی به آنها توسط یک شخص یا گروه خاص وجود نخواهد داشت.
سایت شرکت آمازون به عنوان بزرگ ترین ارائه دهنده پلتفرم های رایانش ابری و API به دولت ها، شرکت ها و اشخاص در جهان، اجازه دسترسی ایران به خدمات خود را نمی دهد. در نتیجه ایرانیان قادر به استفاده از سایت ها، پلتفرم ها و یا حتی بازی هایی که از این سرورها استفاده می کنند نیستند.
این به عنوان مهمترین ضعف اینترنت نسل دوم است.
از دیگر اهداف وب 3 نزدیک کردن زبان ماشین به زبان انسان هاست. در این صورت ماشین ها قادر به درک اطلاعاتی هستند که توسط انسان ها در اختیارشان قرار می گیرد. به این نوع اینترنت، "اینترنت معناگرا" می گویند.
فرآیند جستجوی اطلاعات در اینترنت نسل دوم بر اساس کلمات کلیدی و اعداد است. وب 3 در تلاش است به کمک هوش مصنوعی بتواند معنای محتوای سرچ شده توسط کاربر را درک کند. این کار منجر به دستیابی به دقیق ترین مرتبط ترین نتیجه خواهد بود.
بنابراین به منظور اجرایی شدن "هوش مصنوعی" و "اینترنت معناگرا" نیاز به استفاده از نسل جدید اینترنت به نام Web 3.0 خواهیم داشت.
در نظر گرفتن درآمد برای کاربران با توجه به میزان وقتی که در فضای اینترنت صرف می کنند از دیگر ویژگی های اینترنت نسل سوم به شمار می رود.
ویژگی های web3 چیست؟
با توجه به اینکه اینترنت نسل سوم با هدف ایجاد یک اینترنت غیرمتمرکز روی کار آمد دارای یک سری ویژگی هاست که در ادامه با آنها آشنا خواهید شد.
- حذف واسطه ها
یکی از مهم ترین ویژگی های وب 3.0 این است که نیازی به داشتن مجوز ندارد و بدون نیاز به اعتماد به شخص ثالث قابل استفاده است. در واقع وب 0 امکان تعامل کاربران با یکدیگر به صورت مستقیم و بدون نیاز به واسطه را فراهم می کند. علاوه بر این امکان فعالیت در فضای web3 بدون نیاز به داشتن مجوز از یک نهاد مرکزی را برای کاربران فراهم می کند.
این ویژگی امکان اجزای اپلیکیشن های وب 3 را روی بلاک چین ها و دیگر شبکه های غیرمتمرکز فراهم می کند. در واقع اپلیکیشن های غیرمتمرکز نمونه هایی از محصولات وب 3.0 محسوب می شوند.
- گرافیک سه بعدی
وب 3 دارای گرافیک سه بعدی Spatial Web است. وب 3.0 مرز بین دنیای فیزیکی و دیجیتال را از بین می برد و توجه کاربران را به سمت جهان های مجازی سه بعدی می کشاند.
وب 3.0 در واقع با به کاربردن هوش مصنوعی، گرافیک سه بعدی، بلاک چین، واقعیت افزوده و واقعیت مجازی قرار است اینترنت را به یک فناوری مستقل تر(بدون واسطه)، آزادتر و هوشمندتر بدل کند.
- هوش مصنوعی
در تکنولوژی وب 3.0 سیستم های کامپیوتری همانند انسان ها قادر هستند اطلاعات را کاملا دقیق همانند انسان ها درک کرده و آنها را تفسیر کنند. از طریق پردازش زبان طبیعی (NLP) و فناوری های مبتنی بر وب معناگرا این کار انجام می شود.
با توجه به اهدافی که وب 3.0 در نظر دارد، برای اجرایی کردن آنها نیاز اساسی به هوش مصنوعی خواهد داشت.
این فناوری برای تقلید نوع یادگیری انسان از الگوریتم های مخصوص استفاده می کند. و کم کم میزان دقت آن را افزایش می دهد. این ویژگی امکان دستیابی به دقیق ترین و مرتبط ترین پاسخ ها را برای کامپیوترها در کوتاه ترین زمان ممکن فراهم می کند.
- تمرکز زدایی
به عنوان مهم ترین ویژگی وب 3.0 می توان ویژگی تمرکززدایی را دانست. در اینترنت نسل دوم یا همان وب 2 کامپیوترها با استفاده از پروتکل HTTP در قالب آدرس های وب انحصاری برای پیدا کردن اطلاعاتی استفاده می کنند که در یک موقعیت مخصوص قرار دارد. در بیشتر موارد این موقعیت مخصوص در واقع یک سرور واحد است.
با توجه به اینکه در فناوری وب 3.0 اطلاعات بر اساس محتوایشان جستجو و پیدا می شوند، این امکان وجود دارد که داده ها در موقعیت های مکانی مختلفی به صورت همزمان وجود داشته باشند. این موضوع باعث ویژگی تمرکز زدایی در نسل سوم وب خواهد شد. این ویژگی منجر خواهد شد قدرت مطلق غول های فناوری که پایگاه های داده گسترده ای در اختیار دارند از آنها گرفته شده و با تقسیم این پایگاه های داده به بخش های کوچکتر، کاربران امکان کنترل بیشتری روی داده های خود داشته باشند.
وب 3.0 و بلاک چین
مهم ترین ویژگی web3 و بلاک چین تمرکزدایی آنهاست.
وجود قراردادهای هوشمند در بلاک چین نیاز به اعتماد به واسطه ها را به طور کامل از بین می برد. در واقع کل فعالیت های بلاک چین توسط این کدها کنترل می گردند. در این فضا تصمیم گیری ها با موافقت اکثریت اعضای شبکه گرفته می شود. امکان حذف و یا سانسور بخش خاصی از اطلاعات توسط هیچ کس وجود ندارد. کلیه فعالیت ها کاملا شفاف و توسط دیگر اعضا قابل مشاهده است. در تکنولوژی بلاک چین بسیاری از ویژگی ها و قابلیت هایی که در وب 3 به دنبال آنها هستیم قابل مشاهده است.
برای درک بهتر مفهوم وب 3.0 می توان گفت:
پروژه های بلاک چینی بخشی از وب 3.0 را تشکیل می دهند. در واقع web 3 یک اصطلاح گسترده با پروژه های مختلف است. توجه داشته باشید هر پروژه فعال در web 3 الزاما یک پروژه بلاک چینی نیست.
بلاک چین به عنوان محبوب ترین دفتر کل توزیع شده شناخته شده است. تعداد پروژه های وب 3 مبتنی بر بلاک چین بسیار بیشتر از سایر پروژه هاست.
در واقع با روی کار آمدن شبکه بلاک چین ایده وب 3.0 اجرایی شد. اتریوم، سولانا، پولکادات و برخی دیگر پروژه های بلاک چینی به عنوان پروژه های موفق در حوزه وب 3.0 شناخته شده اند.
معرفی پروژه های برتر وب 3.0
در ادامه به معرفی سه مورد از مهم ترین پروژه های بلاک چینی که به عنوان بهترین نمونه برای درک بهتر مفهوم وب 3.0 هستند می پردازیم.
- اکوسیستم سولانا
- اکوسیستم اتریوم
- اکوسیستم پولکادات
- اکوسیستم سولانا
از دیگر پروژه های مطرح با رتبه 7 از لحاظ حجم بازار در سایت کوین مارکت کپ سولانا نام دارد. "قاتل اتریوم" لقبی است که به سولانا اختصاص داده شده است.
در واقع پروژه هایی که از امکانات اتریوم استفاده می کنند اما در عین حال به دنبال رفع مشکلات این شبکه یعنی مقیاس پذیری کم آن هستند قاتل اتریوم نامیده می شوند. اتریوم به دلیل استفاده از الگوریتم اجماع اثبات کار دارای سرعت تراکنش بسیار کم و میزان کارمزدهای بسیار بالاست.
اما سولانا پروژه ای است که از قراردادهای هوشمند اتریوم بهره می برد و به دلیل استفاده از الگوریتم اجماع اثبات سهام میزان مقیاس پذیری بیشتری در مقایسه با اتریوم ارائه می کند.
بنابراین سولانا نیز مشابه اتریوم پروژه های غیرمتمرکز زیادی را میزبانی می کند. صرافی های غیرمتمرکز، ابزارهای تجزیه و تحلیل داده ها، بازی های غیرمتمرکز، پل های بلاک چینی و پلتفرم های سهام گذاری از جمله پروژه های میزبانی شده روی سولانا به شمار می روند.
- اکوسیستم اتریوم
اتریوم یکی از پروژه های غیرمتمرکز به شمار می رود که میزبان هزاران پروژه غیرمتمرکز دیگر است. در واقع پروژه های بر بستر اتریوم از این بلاک چین به عنوان میزبان برای کدنویسی قراردادهای هوشمند خود بهره برده اند.
بنابراین پروژه اتریوم کاربردهای متعددی دارد. از جمله مشارکت در اداره دائوها، انجام بازی های بلاک چینی، تبادل روی صرافی های غیرمتمرکز موجود در اتریوم و...
- اکوسیستم پولکادات
پروژه پولکادات به عنوان یک پروتکل شبکه شناخته شده است و لقبی تحت عنوان "اینترنت بلاک چین ها" را از آن خود کرده است. تمرکز اصلی این پروژه تعامل میان بلاک چین هاست. در واقع این پروژه علاوه بر امکان انتقال توکن ها، انتقال اطلاعات را بین بلاک چین های مختلف فراهم می کند.
پولکادات به عنوان یک محیط چندزنجیره ای بین بلاک چین هاست و انجام محاسبات میان زنجیره ای و احراز هویت میان زنجیره ای را امکان پذیر می کند.
پولکادات اطلاعات را در هر دو بلاک چین خصوصی و عمومی انتقال می دهد. با این حساب می توان از آن برای ساخت و ایجاد اپلیکیشن هایی استفاده نمود که اطلاعات را از بلاک چین های عمومی دریافت کرده و آنها را به بلاک چین های خصوصی منتقل می کنند.
پس از مطالعه این مطلب به زبانی ساده و روان با مبانی وب 3.0 آشنا خواهید شد. علاوه بر این تفاوت آن با نسل های گذشته وب را خواهید دانست. همانطور که توضیح دادیم وب 3.0 یک مفهوم گسترده تر در مقایسه با بلاک چین است که شامل پروژه های بلاک چینی نیز می شود. web 3.0 یا همان نسل سوم اینترنت به پروژه هایی که به صورت غیرمتمرکز در اینترنت اداره شوند اشاره دارد.
سولانا، اتریوم و پولکادات از جمله پروژه های بلاک چینی فعال در حوزه وب 3.0 به شمار می روند.
بهره مندی از هوش مصنوعی، تمرکززدایی، توزیع شدگی، تقسیم منافع میان کاربران و مقابله با انحصار طلبی از جمله قوانین پایه و بنیادین وب 3.0 محسوب می شوند.
تکنولوژی اینترنت روز به روز در حال رشد است. وب 3.0 نیز همچنان در حال تکامل است و آمده است تا کاربران بتوانند کنترل اینترنت را به جای شرکت ها و غول های فناوری به دست بگیرند و اختیار بیشتری روی اطلاعات و داده های خود داشته باشند.