یکی از اصطلاحات رایج و پرکاربرد در ارزهای دیجیتال دائو (DAO) یا سازمان خودگردان غیرمتمرکز است. برای آشنایی بیشتر با مفهوم دائو و چگونگی کارکرد دائو این مطلب را تا انتها دنبال کنید.همانطور که می دانید اصلی ترین هدف فناوری بلاک چین، تمرکززدایی است. اما این ویژگی فقط به پرداخت های مالی محدود نمی شود. در واقع هدف بلاک چین این است که تمام فرآیندهای متمرکز را تمرکززدایی کند.
در دنیای امروز همه چیز به صورت متمرکز اداره و کنترل می شود. متمرکز بودن معایبی را به همراه دارد. فناوری بلاک چین آمده است تا دنیایی غیرمتمرکز را متصور شویم. به طور مثال شرکت های گوگل و فیس بوک را غیرمتمرکز تصور کنید. یا در نظر بگیرید اینترنتی که در اختیار دارید یک اینترنت کاملا غیرمتمرکز است.
در صورت وقوع این اتفاق هیچ شرکت یا سازمانی نمی تواند با تصمیم گیری خود منجر به خطر افتادن منافع جمعیت زیادی از جهان شود. مثلا گوگل قادر نخواهد بود قسمتی از اطلاعات خود را برای تعداد افراد خاصی فیلتر کند. تمام افراد در سرتاسر جهان به همه اطلاعات گوگل دسترسی دارند. یا شرکت فیس بوک به هیچ عنوان نمی تواند اطلاعات کاربران خود را بفروشد. برای این کار لازم است اکثریت اعضا با تصمیم او موافق باشند.
این نشان می دهد که چقدر تمرکززدایی در دنیای امروز اهمیت دارد. سازمان خودگردان غیرمتمرکز یا دائو نیز برای تحقق همین هدف متولد شده است. در نظر بگیرید در یک شرکت تمام کارکنان آن حق رای مساوی دارند. و مدیر شرکت بدون موافقت اعضا شرکت نمی تواند هیچ تصمیمی را به تنهایی بگیرد. در واقع این سازمان حاکمیت غیرمتمرکز را به انسان ها هدیه می کند.
دائو در دنیای ارزهای دیجیتال اهمیت بسیار زیادی دارد. در ادامه این مطلب با ماهیت دائو، چگونگی کارکرد دائو، برخی از مهم ترین پروژه های دائو آشنا خواهید شد.
بیشتر بخوانید: دیفای یا سیستم غیرمتمرکز چیست؟
دائو (DAO) چیست؟
دائو یا به اختصار DAO مخفف عبارت Decentralized Autonomous Organization یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز مبتنی بر بلاک چین است که توسط هیچ شخص یا گروهی کنترل یا اداره نمی شود و به صورت کاملا خودگردان عمل می کند. این سازمان یک سازمان فیزیکی نیست، بلکه یک سازمان اینترنتی است که اعضای آن تشکیل از کاربران نقاط مختلف جهان است.
برای اینکه بهتر بتوانید مفهوم دائو را درک کنید یک بانک را در نظر بگیرید که به صورت کاملا غیرمتمرکز اداره می شود.
تفاوت های اصلی این بانک با بانک های سنتی عبارت است از:
- کاملا اینترنتی کار می کند و هیچ ماهیت فیزیکی ندارد.
- بدلیل عدم داشتن حاکمیت متمرکز هر مشتری قادر است نقش رئیس بانک را داشته باشد.
در صورتی که این بانک قصد افزایش سود دریافتی از مشتریان خود را داشته باشد همه کاربران بانک اجازه دارند نظر خود را بدهند. در این صورت پیشنهادی برگزیده می شود که بیشترین میزان موافقت را در بین کاربران داشته باشد.
بیشتر بخوانید: بلاک چین چیست؟
به بیانی دیگر دائو یک رویکرد در یک سازمان است که در آن هر یک از اعضا برای ایجاد تغییرات حقی یکسان در اختیار دارند.
قراردادهای هوشمندی که تا به حال تعداد زیادی از آنها روی بلاکچین اتریوم اجرا شده اند دائو نام دارند. هر بلاک چینی که از فناوری قراردادهای هوشمند پشتیبانی میکند این قابلیت را دارند که میزبان یک دائو باشند.
سازمان های دائو همانند شرکت های واقعی قادر هستند در حوزه های مختلف فعالیت کنند. تمامی سازمان ها و مجموعه هایی که خدمات خود را به صورت غیرمتمرکز بر بستر بلاک چین ارائه می کنند، از جمله صرافی های غیرمتمرکز، پلتفرم های پخش ویدیو و موسیقی و پلتفرم های وام دهی غیرمتمرکز همگی می توانند دائو محسوب شوند.
هر دائو توسط یک یا چند توسعه دهنده کدنویسی میشود. کدهایی که از همان آغاز کار در قرارداد هوشمند دائو قرار می گیرند همان قوانین دائو به شمار می روند. هر گونه اشتباه در کدنویسی دائو می تواند منجر به نابودی یا غیرقابل استفاده بودن آن شود.
در سال 2016 یکی از مشهورترین سازمان های خودگردان غیرمتمرکز دائو به نام The DAO راه اندازی شد. این سازمان پس از مدتی مورد حمله هکرها قرار گرفت. دلیل آن این بود که در کدهای قرارداد هوشمند آن ایرادی وجود داشت. نتیجه این حمله به سرقت رفتن مبلغ زیادی از این سازمان بود. این اتفاق در دنیای رمزارزها با نام "هک دائو" مشهور است.
بیشتر بخوانید: قرارداد هوشمند در ارزهای دیجیتال چیست؟
داستان هک دائو
سه توسعه دهنده به نام های سایمون ینش، کریستوف ینش و استفان توال در تاریخ ماه مخ 2016 تصمیم گرفتند یک شرکت سرمایه گذاری غیرمتمرکز راه اندازی کنند. آنها این شرکت را با نام The DAO معرفی کردند و در طول سه هفته اول معرفی توانستند بیش از 150 میلیون دلار سرمایه اولیه جذب کنند.
افراد متخصص زیادی باگ موجود در The DAO را کشف کرده و هشدار داده بودند. توسعه دهندگان نیز برای رفع باگ ها تلاش زیادی کردند اما پیش از رفع باگ ها یک هکر توانست از طریق همین باگ به آن نفوذ کند و دارایی های موجود در The DAO را به سرقت ببرد.
این اتفاق علاوه بر ایجاد ضرر و زیان برای توسعه دهندگان The DAO آسیب زیادی به اعتبار اتریوم زد. تا جایی که اتریوم تصمیم گرفت یک هارد فورک اجرا کند. به دلیل مخالفت های زیاد اعضای اتریوم با هارد فورک جدید بلاک چین اتریوم به دو دسته مستقل اتریوم و اتریوم کلاسیک تقسیم شد.
با وجود رخداد هک دائو که آسیب جدی به اعتبار اتریوم و کل اکوسیستم بلاک چین وارد کرد، محبوبیت آن به هیچ عنوان از بین نرفت. از همان زمان تا کنون دائو به حیات خود ادامه داده و پروژه های موفق بسیار زیادی داشته است.
بیشتر بخوانید: اتریوم کلاسیک چیست و چه مزیتی نسبت به اتریوم دارد؟
DAO چگونه کار می کند؟
دائو یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز است که توسط اعضایش اداره می شود. پروژه های دائو همگی یک توکن حاکمیتی دارند. توکن حاکمیتی (Governance Token) در واقع همان حق رای کاربران در دائو است. در واقع کسانی که این توکن ها را در اختیار دارند امکان مشارکت در تصمیم گیری های دائو را خواهند داشت. یک کاربر زمانی که تعداد توکن های حاکمیتی بیشتری در اختیار داشته باشد از میزان حق رای بیشتری برخوردار است.
به طور مثال میکرودائو یک پلتفرم وام دهی دارنده دو توکن به نام های دای (DAI) و میکر(Maker) است. میکر در واقع همان توکن حاکمیتی میکرودائو به شمار می رود. افراد دارنده این توکن قادر هستند نظرات و رای خود را برای تغییرات این پلتفرم مطرح کنند.
در ادامه با توکن حاکمیتی برخی از دائو های معروف آشنا می شوید:
- یونی سواپ (UNI)
- دش(DASH)
- آراگون(ANT)
- میکرودائو(MKR)
- دائواستک(GEN)
- گیت کوین(GTC)
- آوی(AAVE)
پروپوزال ها بخش دیگری از اکوسیستم دائو محسوب می شوند. در صورتی که کاربران برای بهبود عملکرد دائو پیشنهادی داشته باشند آن را تحت عنوان پروپوزال در شبکه ثبت می کنند. دیگر اعضای شبکه در صورتی که با این پروپوزال موافق باشند از طریق توکن های حاکمیتی خود بهش رای می دهند. اگر این پروپوزال تعداد رای لازم را کسب نکند اجرای آن لغو می گردد. اما در صورت کسب موافقت اکثریت اعضا به اجرا گذاشته می شود.
بیشتر بخوانید: Dapp یا پلتفرم غیرمتمرکز چیست؟
بر این اساس شبکه های غیرمتمرکزی دائو محسوب می شوند که سه ویژگی زیر برخوردار باشند:
- دارا بودن توکن حاکمیتی
- به کارگیری فناوری قرارداد هوشمند
- امکان ثبت پروپوزال
در گذشته بیت کوین قدیمی ترین دائوی جهان محسوب می شد. دلیل آن این بود که بیت کوین غیرمتمرکز و مبتنی بر بلاک چین بود و کاربرانش آن را مدیریت می کردند. اما با توجه به اینکه بیت کوین از قراردادهای هوشمند پشتیبانی نمی کند و هیچ توکن حاکمیتی خاصی ندارد یک دائو نیست.
بیشتر بخوانید: ارز دیجیتال دش چیست؟
معرفی معروف ترین پروژه های دائو
در شرایط کنونی امروز محبوبیت ارزهای دیجیتال و تعداد پروژه های دائو روز به روز درحال افزایش است. در ادامه این مطلب با برخی از پروژه های دائو آشنا خواهیم شد.
میکرودائو
یکی از محبوب ترین پلتفرم های وام دهی ارز دیجیتال میکرودائو نام دارد. این پلتفرم دارای دو توکن مخصوص دای و میکر است. توکن میکر همان توکن حاکمیتی میکرودائو است و دای یک استیبل کوین است. کسانی که توکن میکر در اختیار دارند می توانند در تصمیم گیری های مهم میکرودائو شرکت کنند.
آوی
همانند میکرودائو یک پلتفرم وام دهی غیرمتمرکز است. در این پلتفرم کاربران می توانند بدون نیاز به اعتماد به واسطه ها دارایی های دیجیتال خود را وام بدهند یا این دارایی ها را وام بگیرند. AVEE توکن حاکمیتی پلتفرم آوی است. در صورتی که اعضای این پلتفرم دارنده توکن AVEE باشند می توانند در تصمیم گیری های این پلتفرم مانند اضافه کردن دارایی های جدید، مدیریت پارامترهای پلتفرم و نرخ وثیقه مورد نیاز مشارکت کنند.
دش
از دیگر پروژه های دائو که به عنوان شبکه ارز دیجیتال و سیستم پرداخت آنلاین مورد استفاده قرار می گیرد و فورکی از بیت کوین به شمار می رود دش (DASH) نام دارد. هدف اصلی پروژه دش افزایش میزان مقیاس پذیری و افزایش سرعت تراکنش ها بود.
راه اندازی پروژه دش در سال 2014 اتفاق افتاد که به عنوان اولین دائوی حقیقی شناخته شد. این پروژه برخلاف بیت کوین دارای یک مکانیسم حاکمیتی بود و به کاربران خود اجازه می داد در مورد نحوه به کارگیری ذخایر دش نظر بدهند.
یونی سواپ
بزرگ ترین صرافی غیرمتمرکز که فعالیت آن روی بلاک چین اتریوم است یونی سواپ (Uniswap) نام دارد. UNI توکن حاکمیتی این پلتفرم است که در سپتامبر 2020 آن را عرضه کرد. کسانی که این توکن را در اختیار دارند قادر هستند در مورد کارمزدها، قوانین صرافی یونی سواپ و نقشه راه آن نظرات خود را بیان کنند.
گیت کوین
یکی دیگر از پلتفرم های مستقل و غیرمتمرکز که از توسعه دهندگانی که در حال ساخت اپلیکیشن های منبع باز هستند حمایت مالی می کند گیت کوین (Gitcoin) نام دارد. امکان مشاهده همه پروژه های عضو شده در این پلتفرم توسط کاربران وجود دارد. آنها می توانند پروژه ای که قصد سرمایه گذاری روی آن را دارند انتخاب کنند. توکن حاکمیتی گیت کوین GTC نام دارد. دارندگان این توکن امکان مشارکت در رابطه با نحوه مدیریت سرمایه ها و یا حل و فصل منازعات را دارند.
The LAO
یکی از جذاب ترین دائو ها در دنیای امروز که فعالیت آن تحت عنوان یک شرکت سرمایه گذاری خطرپذیر در آمریکاست The LAO نام دارد. راه اندازی این دائو در آمریکا باعث شده این پروژه از قوانین کشور آمریکا تبعیت کند.
دائو استک
دائو استک(DAOstack) یک استک نرم افزاری و منبع باز طراحی شده برای پشتیبانی از یک شبکه جهانی و تعامل پذیر است.
"سیستم عامل هوش تجمیعی" یا "وردپرس دائوها" از جمله توصیفاتی است که برخی برای اشاره به پروژه دائو استک استفاده می کنند. امکان استفاده از این استک برای ساخت دائوهای مختلفی که نیاز به فعالیت های گروهی و تعاملی دارند وجود دارد. این پروژه امکان ارتباط دائوهایی که روی ان اجرا شده اند را به کمک ابزارهایی فراهم کرده است. GEN نام توکن حاکمیتی دائو استک است.
آراگون
پلتفرم آراگون(Aragon) یکی دیگر از پروژه های دائو است. آراگون از ایجاد دائوها روی بلاکچین اتریوم حمایت کرده و کمک به نگهداری و ادامه کار آنها می کند. در واقع هدف پلتفرم آراگون تامین ابزارهای مورد نیاز دائوها است. توکن حمایتی آراگون ANT نام دارد.
بیشتر بخوانید: آشنایی با شبکه بلاکچین اتریوم
در این مطلب به معرفی دائوها یا سازمان های خودگردان غیرمتمرکز پرداختیم و چگونگی کارکرد دائوها را توضیح دادیم. پس از مطالعه این مطلب دانستید که دائوها هم از قراردادهای هوشمند استفاده می کنند. یک شبکه زمانی می تواند در دسته دائوها قرار بگیرد که دارای ویژگی حاکمیت غیرمتمرکز باشد. پیش از دائوها تصور دنیایی با حاکمیت غیرمتمرکز تقریبا غیرممکن بود. با ظهور دائوها می توان آینده ای را تصور کرد که در آن سازمان های خودگردان غیرمتمرکز جایگزین سازمان های متمرکز امروزی شدند.